کم خونی : علت، علائم و انواع مختلف کم خونی

کم خونی مشکلی است که در آن گلبول های قرمز سالم یا هموگلوبین کافی برای حمل اکسیژن به بافت های بدن وجود ندارد. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول های قرمز یافت می شود و اکسیژن را از ریه ها به سایر اندام های بدن می رساند. ابتلا به این عارضه می تواند باعث خستگی، ضعف و تنگی نفس شود.

انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد. هر کدام علت خاص خود را دارند. این بیماری می تواند کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد همچنین می تواند علامت هشدار دهنده بیماری جدی باشد.

درمان کم خونی ممکن است شامل مصرف مکمل ها یا انجام اقدامات پزشکی باشد. خوردن یک رژیم غذایی سالم ممکن است از برخی اشکال این بیماری جلوگیری کند.

علائم

علائم کم خونی به علت و شدت آن بستگی دارد. کم خونی می تواند آنقدر خفیف باشد که در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکند. اما علائم معمولا پس از آن رخ می دهد و با بدتر شدن کم خونی بدتر می شود.

اگر بیماری دیگری باعث کم خونی شود، بیماری می تواند علائم را پنهان کند. سپس یک آزمایش برای وضعیت دیگری ممکن است کم خونی را پیدا کند. انواع خاصی از کم خونی علائمی دارند که به علت آن اشاره می کنند.

علائم احتمالی کم خونی عبارتند از:

خستگی.
ضعف
تنگی نفس.
پوست رنگ پریده یا زرد، که ممکن است در پوست سفید بیشتر از پوست سیاه یا قهوه ای آشکار باشد.
ضربان قلب نامنظم.
سرگیجه یا سبکی سر.
درد قفسه سینه.
دست و پاهای سرد.
سردرد.

علت

کم خونی زمانی رخ می دهد که خون به اندازه کافی هموگلوبین یا گلبول قرمز نداشته باشد.

این می تواند اتفاق بیفتد اگر:

بدن به اندازه کافی هموگلوبین یا گلبول قرمز نمی سازد.
خونریزی باعث از بین رفتن گلبول های قرمز و هموگلوبین سریعتر از جایگزینی آنها می شود.
بدن گلبول های قرمز و هموگلوبین موجود در آنها را از بین می برد.
کاری که گلبول های قرمز انجام می دهند
بدن سه نوع سلول خونی می سازد. گلبول های سفید با عفونت مبارزه می کنند، پلاکت ها به لخته شدن خون کمک می کنند و گلبول های قرمز خون اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند.

گلبول های قرمز یک پروتئین غنی از آهن دارند که به خون رنگ قرمز می دهد که هموگلوبین نام دارد. هموگلوبین به گلبول های قرمز اجازه می دهد تا اکسیژن را از ریه ها به تمام قسمت های بدن منتقل کنند. و به گلبول‌های قرمز اجازه می‌دهد تا دی اکسید کربن را از سایر قسمت‌های بدن به ریه‌ها منتقل کنند تا به بیرون از بدن خارج شود.

ماده اسفنجی درون بسیاری از استخوان های بزرگ به نام مغز استخوان، گلبول های قرمز و هموگلوبین را می سازد. برای ساختن آنها، بدن به آهن، ویتامین B-12، فولات و سایر مواد مغذی موجود در غذاها نیاز دارد.

انواع کم خونی

کم خونی علت های مختلفی دارند. آنها عبارتند از:

کم خونی فقر آهن

آهن بسیار کم در بدن باعث این شایع ترین نوع کم خونی می شود. مغز استخوان برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی، بدن نمی تواند هموگلوبین کافی برای گلبول های قرمز بسازد.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین

علاوه بر آهن، بدن به فولات و ویتامین B-12 برای ساخت گلبول های قرمز سالم کافی نیاز دارد. رژیم غذایی که به اندازه کافی از این مواد مغذی و سایر مواد مغذی کلیدی را نداشته باشد، می تواند منجر به تولید گلبول های قرمز کافی در بدن شود.

همچنین برخی افراد نمی توانند ویتامین B-12 را جذب کنند. این می تواند منجر به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین شود که به آن کم خونی خطرناک نیز گفته می شود.

کم خونی التهاب

بیماری هایی که باعث التهاب مداوم می شوند می توانند بدن را از تولید گلبول های قرمز کافی باز دارند. به عنوان مثال می توان به سرطان، HIV/AIDS، آرتریت روماتوئید، بیماری کلیوی و بیماری کرون اشاره کرد.

کم‌خونی آپلاستیک

این بیماری نادر و تهدید کننده زندگی زمانی رخ می دهد که بدن سلول های خونی جدید به اندازه کافی تولید نمی کند. علل این عارضه آپلاستیک عبارتند از عفونت ها، برخی داروها، بیماری های خود ایمنی و تماس با مواد شیمیایی سمی.

کم خونی های مرتبط با بیماری مغز استخوان بیماری هایی مانند لوسمی و میلوفیبروز می توانند بر نحوه خون سازی مغز استخوان تأثیر بگذارند. اثرات این نوع بیماری ها از خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر است.

کم خونی های همولیتیک

این گروه از کم خونی ها ناشی از تخریب گلبول های قرمز خون سریعتر از مغز استخوان است که بتواند جایگزین آنها شود. برخی از بیماری های خونی سرعت تخریب گلبول های قرمز را افزایش می دهند. برخی از انواع کم خونی همولیتیک را می توان از طریق خانواده منتقل کرد که به آن ارثی می گویند.

کم خونی داسی شکل

این بیماری ارثی و گاهی جدی نوعی کم خونی همولیتیک است. یک هموگلوبین غیرمعمول گلبول های قرمز را به شکل هلالی غیرمعمول به نام داسی مجبور می کند. این سلول های خونی نامنظم خیلی زود می میرند. که باعث کمبود مداوم گلبول های قرمز خون می شود.

عوامل خطر

این عوامل می توانند خطر این عارضه را افزایش دهند:

رژیمی که مقدار کافی ویتامین و مواد معدنی خاص را ندارد. عدم دریافت کافی آهن، ویتامین B-12 و فولات خطر کم خونی را افزایش می دهد.

مشکلات روده کوچک. داشتن شرایطی که بر نحوه دریافت مواد مغذی روده کوچک تأثیر می گذارد، خطر این عارضه را افزایش می دهد. به عنوان مثال می توان به بیماری کرون و بیماری سلیاک اشاره کرد.

دوره های قاعدگی. به طور کلی، داشتن قاعدگی های سنگین می تواند خطر ایجاد کند. پریود شدن باعث از بین رفتن گلبول های قرمز خون می شود.

بارداری زنان: بارداری که مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک و آهن مصرف نمی کنند در معرض خطر کم خونی هستند.

شرایط مداوم که مزمن نامیده می شود. ابتلا به سرطان، نارسایی کلیه، دیابت یا بیماری مزمن دیگری خطر کم خونی بیماری مزمن را افزایش می دهد. این شرایط می تواند منجر به کم بودن گلبول های قرمز خون شود.

از دست دادن آهسته و مزمن خون از یک زخم یا منبع دیگر در بدن می تواند ذخایر آهن بدن را مصرف کند و منجر به کم خونی فقر آهن شود.

سابقه خانوادگی. داشتن یکی از اعضای خانواده مبتلا به نوعی از این بیماری که از طریق خانواده ها به نام ارثی منتقل می شود، می تواند خطر کم خونی های ارثی مانند کم خونی داسی شکل را افزایش دهد.

عوامل دیگر. سابقه برخی عفونت‌ها، بیماری‌های خونی و شرایط خودایمنی خطر کم‌خونی را افزایش می‌دهد. نوشیدن بیش از حد الکل، قرار گرفتن در اطراف مواد شیمیایی سمی و مصرف برخی داروها می تواند بر ساخت گلبول های قرمز خون تأثیر بگذارد و منجر به این عارضه شود

عوارض

در صورت عدم درمان، می تواند مشکلات سلامتی زیادی ایجاد کند، مانند:

خستگی شدید. کم خونی شدید می تواند انجام کارهای روزمره را غیرممکن کند.

عوارض بارداری افراد باردار مبتلا ناشی از کمبود فولات ممکن است بیشتر در معرض عوارضی مانند زایمان زودرس باشند.

مشکلات قلبی. این عارضه می تواند منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم شود که به آن آریتمی می گویند. با کم خونی، قلب باید خون بیشتری پمپاژ کند تا اکسیژن بسیار کمی در خون جبران شود. این می تواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود.

مرگ برخی از کم خونی های ارثی، مانند کم خونی سلول داسی شکل، می تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. از دست دادن مقدار زیادی خون به سرعت باعث این عارضه می شود و می تواند کشنده باشد.

تشخیص

ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما سوالاتی در مورد علائم شما می پرسد. از آنجایی که این بیماری زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز سالم کافی نداشته باشید، آزمایشات خونی از جمله:

شمارش کامل خون (CBC): ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی از این آزمایش برای بررسی تمام سلول های خونی شما با تمرکز بر گلبول های قرمز استفاده می کنند. آسیب شناسان پزشکی نمونه های خون را برای شمارش گلبول های قرمز شما بررسی می کنند. آنها همچنین اندازه و شکل گلبول های قرمز شما را بررسی می کنند.

آزمایش هموگلوبین: هموگلوبین جزء اصلی گلبول های قرمز است. این آزمایش اغلب برای تشخیص این عارضه استفاده می شود.

آزمایش هماتوکریت: این آزمایش درصد گلبول های قرمز خون را اندازه گیری می کند.

اسمیر خون محیطی: ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی گلبول های قرمز شما را زیر میکروسکوپ بررسی می کنند تا اندازه و شکل سلول های خونی را ارزیابی کنند.

تعداد رتیکولوسیت ها: رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز نابالغ هستند. این آزمایش بررسی می کند که آیا مغز استخوان شما به اندازه کافی گلبول های قرمز سالم تولید می کند یا خیر.

مدیریت و درمان

درمان شما بسته به علت آن متفاوت خواهد بود. اگر به دلیل داشتن یک بیماری زمینه ای به این بیماری مبتلا هستید، پزشک شما آن وضعیت را درمان می کند. اما آنها همچنین ممکن است درمان های زیر را به طور خاص برای کم خونی انجام دهند. درمان ها ممکن است شامل مکمل های غذایی یا داروها باشد.

مکمل های غذایی

ارائه دهنده شما ممکن است مکمل های زیر را برای کم خونی توصیه کند:

مکمل‌های آهن: این مکمل در کپسول‌ها یا قرص‌هایی وجود دارد که می‌توانید از طریق دهان با یک لیوان آب مصرف کنید.

مکمل های اسید فولیک: ویتامین B9 (فولات) یک ویتامین ضروری است که به بدن شما کمک می کند تا گلبول های قرمز خون و DNA را تشکیل دهد که بلوک های سازنده بدن شما هستند.

مکمل های ویتامین B12: مکمل های ویتامین B12 از تولید گلبول های قرمز سالم حمایت می کنند.

داروها

ارائه دهندگان ممکن است داروهایی را برای این عارضه تجویز کنند، از جمله:

اریتروپویتین: این دارو به مغز استخوان شما کمک می کند تا سلول های بنیادی خون بیشتری تولید کند.
داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: اگر به دلیل یک اختلال خودایمنی دچار این عارضه هستید، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که سیستم ایمنی شما را از حمله به گلبول های قرمز جلوگیری می کند.

درمان های خانگی کم خونی

رژیم غذایی با غذاهای غنی از آهن یکی از راه های درمان کم خونی در خانه است.

همچنین می توانید مکمل هایی مصرف کنید که باعث افزایش میزان آهن و هموگلوبین در بدن شما می شود. سولفات آهن به صورت مایع و قرص وجود دارد. معمولاً اندازه سرو 325 میلی گرم است. با پزشک خود در مورد مصرف مکمل آهن صحبت کنید و ببینید که چگونه مصرف آن را توصیه می کند. اما به طور معمول، شما می خواهید آن را با معده خالی مصرف کنید. مکمل خود را با شیر، کافئین یا مکمل های کلسیم ترکیب نکنید. مصرف مکمل ویتامین C مانند یک لیوان آب پرتقال ممکن است به افزایش جذب کمک کند.

مراجعه به پزشک

اگر خسته یا تنگی نفس هستید و دلیل آن را نمی دانید، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.

سطوح پایین پروتئین در گلبول های قرمز که حامل اکسیژن هستند، به نام هموگلوبین، علامت اصلی است. برخی افراد هنگام اهدای خون متوجه می شوند که هموگلوبین پایینی دارند. اگر به شما گفته شد که به دلیل هموگلوبین پایین نمی توانید اهدا کنید، یک وقت پزشکی بگیرید.

پیشگیری

بسیاری از انواع کم خونی قابل پیشگیری نیستند. اما خوردن یک رژیم غذایی سالم ممکن است از کم خونی ناشی از فقر آهن و کم خونی ناشی از کمبود ویتامین جلوگیری کند. یک رژیم غذایی سالم شامل:

آهن. غذاهای غنی از آهن عبارتند از گوشت گاو و سایر گوشت ها، لوبیا، عدس، غلات غنی شده با آهن، سبزیجات با برگ سبز تیره و میوه های خشک.

فولات. این ماده مغذی و اسید فولیک ساخته دست بشر آن را می توان در میوه ها و آب میوه ها، سبزیجات با برگ سبز تیره، نخود سبز، لوبیا قرمز، بادام زمینی و محصولات غلات غنی شده مانند نان، غلات، ماکارونی و برنج یافت.

ویتامین B-12. غذاهای غنی از ویتامین B-12 شامل گوشت، محصولات لبنی و غلات غنی شده و محصولات سویا هستند.

ویتامین C. غذاهای غنی از ویتامین C شامل مرکبات و آب میوه ها، فلفل، کلم بروکلی، گوجه فرنگی، خربزه و توت فرنگی است. اینها همچنین به بدن در جذب آهن کمک می کنند.
اگر نگران دریافت ویتامین ها و مواد معدنی کافی از غذا هستید، از پزشک خود در مورد مصرف مولتی ویتامین سوال کنید.