نارسایی اولیه تخمدان زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی آنطور که باید کار نمی‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد، تخمدان‌ها مقادیر معمول هورمون استروژن را تولید نمی‌کنند یا به طور منظم تخمک آزاد نمی‌کنند. این وضعیت اغلب منجر به ناباروری می‌شود. نام دیگر نارسایی اولیه تخمدان، نارسایی زودرس تخمدان است. همچنین قبلاً نارسایی زودرس تخمدان نامیده می‌شد، اما این اصطلاح دیگر استفاده نمی‌شود.
گاهی اوقات، نارسایی اولیه تخمدان با یائسگی زودرس اشتباه گرفته می‌شود. اما آنها یکسان نیستند. افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان می‌توانند سال‌ها پریودهای نامنظم یا گاه به گاه داشته باشند. آنها حتی ممکن است باردار شوند. اما افرادی که یائسگی زودرس دارند، پریودهایشان متوقف می‌شود و نمی‌توانند باردار شوند.
درمان می‌تواند سطح استروژن را در افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان بازیابی کند. این به جلوگیری از برخی از بیماری‌هایی که ممکن است به دلیل کمبود استروژن رخ دهند، مانند بیماری‌های قلبی و استخوان‌های ضعیف و شکننده، کمک می‌کند.
علائم نارسایی اولیه تخمدان
علائم نارسایی اولیه تخمدان مانند علائم یائسگی یا کمبود استروژن است. این علائم عبارتند از:
قاعدگی‌های نامنظم یا قطع قاعدگی. این علامت ممکن است سال‌ها وجود داشته باشد. همچنین می‌تواند پس از بارداری یا پس از قطع قرص‌های ضدبارداری ایجاد شود.
مشکل در باردار شدن
گرگرفتگی و تعریق شبانه
خشکی واژن
خشکی، افسردگی یا اضطراب
مشکل در تمرکز یا حافظه
میل جنسی کمتر
تأثیر نارسایی اولیه تخمدان بر بدن
نارسایی اولیه تخمدان باعث کاهش سطح استروژن می‌شود. از دست دادن استروژن می‌تواند عوارض جانبی مشابه عوارض یائسگی مانند گرگرفتگی، کاهش میل جنسی و تغییرات خلقی داشته باشد. همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان، بیماری قلبی و سایر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.
بسیاری از زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان دچار ناباروری می‌شوند. با این حال، پزشک شما ممکن است بتواند با درمان‌هایی مانند تخمک اهدایی، IVF (لقاح آزمایشگاهی) و/یا داروهای باروری به شما در باردار شدن کمک کند.
علت نارسایی اولیه تخمدان
نارسایی اولیه تخمدان ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
تغییرات کروموزومی: کروموزوم‌ها ساختارهای نخ‌مانندی هستند که حاوی ژن‌ها می‌باشند. اغلب، افرادی که در بدو تولد زن نامیده می‌شوند، دو کروموزوم X در سلول‌های خود دارند. اما برخی از افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، یک کروموزوم X معمولی و یک کروموزوم X تغییر یافته دارند. این می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم ترنر موزاییک باشد. سایر افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، کروموزوم‌های X شکننده و آسیب‌پذیر دارند. به این سندرم، سندرم X شکننده می‌گویند.
سموم: شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از علل شایع نارسایی تخمدان ناشی از سم هستند. این درمان‌ها می‌توانند به مواد ژنتیکی در سلول‌ها آسیب برسانند. سایر سموم مانند دود سیگار، مواد شیمیایی، آفت‌کش‌ها و ویروس‌ها ممکن است نارسایی تخمدان را تسریع کنند.
پاسخ سیستم ایمنی به بافت تخمدان: این بیماری همچنین بیماری خودایمنی نامیده می‌شود. در این شکل نادر، سیستم ایمنی پروتئین‌های محافظی تولید می‌کند که به اشتباه به بافت تخمدان حمله می‌کنند. این امر به کیسه‌هایی در تخمدان‌ها که هر کدام حاوی یک تخمک هستند، به نام فولیکول، آسیب می‌رساند. همچنین به تخمک آسیب می‌رساند. آنچه باعث پاسخ ایمنی می‌شود، مشخص نیست. اما قرار گرفتن در معرض ویروس ممکن است نقشی داشته باشد.
عوامل ناشناخته: اغلب، علت نارسایی اولیه تخمدان مشخص نیست. ممکن است این را به عنوان علت ایدیوپاتیک بشنوید. متخصص مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای یافتن علت توصیه کند.
عوامل خطر
عواملی که خطر ابتلا به نارسایی اولیه تخمدان را افزایش می‌دهند عبارتند از:
سن: این خطر بین سنین ۳۵ تا ۴۰ سال افزایش می‌یابد. نارسایی اولیه تخمدان قبل از ۳۰ سالگی نادر است. اما افراد جوان‌تر و حتی نوجوانان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند.
سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی نارسایی اولیه تخمدان، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
جراحی تخمدان: جراحی‌هایی که تخمدان‌ها را درگیر می‌کنند، خطر ابتلا به نارسایی اولیه تخمدان را افزایش می‌دهند.
عوارض نارسایی اولیه تخمدان
نارسایی اولیه تخمدان می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی، از جمله موارد زیر شود:
ناباروری: عدم توانایی در بارداری می‌تواند از عوارض نارسایی اولیه تخمدان باشد. به ندرت، بارداری تا زمانی که ذخیره تخمک بدن تمام شود، امکان‌پذیر است.
پوکی استخوان: این بیماری باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف، شکننده و احتمال شکستگی آنها بیشتر شود. زنانی که سطح هورمون استروژن پایینی دارند، خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند. زیرا استروژن به قوی نگه داشتن استخوان‌ها کمک می‌کند.
افسردگی یا اضطراب: برخی از افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند. این می‌تواند به دلیل خطر ناباروری و سایر بیماری‌هایی باشد که از سطح پایین استروژن ناشی می‌شوند.
بیماری قلبی یا عروقی: کاهش زودهنگام استروژن ممکن است خطر بیماری‌های قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهد.
زوال عقل: این اصطلاح برای گروهی از علائم است که بر حافظه، تفکر و مهارت‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارند. خطر زوال عقل ممکن است با برداشتن هر دو تخمدان و عدم دریافت استروژن درمانی پس از آن در افراد زیر ۴۳ سال مرتبط باشد.
بیماری پارکینسون: این بیماری طولانی مدت بر سیستم عصبی، که شامل مغز و نخاع است، تأثیر می‌گذارد. همچنین بر قسمت‌هایی از بدن که توسط اعصاب کنترل می‌شوند، تأثیر می‌گذارد. خطر بالاتر ابتلا به بیماری پارکینسون همچنین ممکن است با جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها مرتبط باشد.
درمان نارسایی اولیه تخمدان به جلوگیری از این بیماری‌های دیگر کمک می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر به مدت سه ماه یا بیشتر پریود خود را از دست داده‌اید، برای تشخیص علت به تیم مراقبت‌های بهداشتی خود مراجعه کنید. ممکن است به دلایل زیادی مانند بارداری، استرس یا تغییر در رژیم غذایی یا عادات ورزشی، پریود خود را از دست بدهید. اما بهتر است هر زمان که چرخه قاعدگی شما تغییر می‌کند، معاینه پزشکی انجام دهید.
حتی اگر پریود نشدن برایتان مهم نیست، برای فهمیدن علت این تغییر به یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید. سطح پایین استروژن می‌تواند منجر به وضعیتی شود که باعث ضعف و شکنندگی استخوان‌ها می‌شود، به نام پوکی استخوان. سطح پایین استروژن همچنین می‌تواند منجر به بیماری قلبی شود.
تشخیص نارسایی اولیه تخمدان
پزشک شما معاینه فیزیکی و معاینه لگن انجام می‌دهد. همچنین در مورد سابقه سلامتی شما سوال خواهد کرد. دانستن چرخه قاعدگی معمول، بارداری‌های قبلی یا استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری برای پزشک شما در تشخیص این بیماری مفید است.
در مرحله بعد، احتمالاً آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های خاص در بدن شما تجویز می‌کند. این هورمون‌ها شامل هورمون تحریک‌کننده فولیکول، استروژن و پرولاکتین هستند.
سایر آزمایش‌هایی که پزشک شما ممکن است استفاده کند عبارتند از:
آزمایش خون (آزمایش کاریوتایپ) برای بررسی اختلالات ژنتیکی
سونوگرافی لگن (برای بررسی تخمدان‌ها و رحم)
آزمایش بارداری
آزمایش آنتی‌بادی برای بررسی اختلالات خودایمنی
پزشکان در صورتی نارسایی اولیه تخمدان را تشخیص می‌دهند که شما کمتر از ۴۰ سال سن داشته باشید و:
قاعدگی نداشته باشید یا قاعدگی غیرطبیعی داشته باشید.
آزمایش‌های آزمایشگاهی نشان دهند که سطح هورمون شما مانند یک زن یائسه است.
مدیریت و درمان
اغلب، درمان نارسایی اولیه تخمدان بر مشکلاتی که از کمبود استروژن ناشی می‌شوند، تمرکز دارد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
استروژن درمانی
استروژن درمانی می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان کمک کند. همچنین می‌تواند گرگرفتگی و سایر علائم کمبود استروژن را تسکین دهد. اگر هنوز رحم خود را دارید، احتمالاً استروژن به همراه هورمون پروژسترون برای شما تجویز می‌شود. اضافه کردن پروژسترون از پوشش رحم شما، به نام آندومتر، در برابر تغییراتی که می‌تواند منجر به سرطان شود، محافظت می‌کند. این تغییرات ممکن است با مصرف استروژن به تنهایی ایجاد شود.
ترکیب هورمون‌ها ممکن است باعث بازگشت پریود شما شود. این کار عملکرد تخمدان‌های شما را بازیابی نمی‌کند. بسته به سلامت و ترجیح شما، ممکن است تا حدود 50 یا 51 سالگی هورمون درمانی انجام دهید. این میانگین سن یائسگی طبیعی است.
در زنان مسن‌تر، درمان طولانی مدت استروژن به همراه پروژسترون با خطر بالاتر بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان سینه مرتبط بوده است. در افراد جوان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، مزایای هورمون درمانی بیشتر از خطرات آن است.
مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
هر دو ماده مغذی برای جلوگیری از پوکی استخوان کلیدی هستند. و ممکن است به اندازه کافی از رژیم غذایی یا نور خورشید دریافت نکنید. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است قبل از شروع مصرف مکمل‌ها، آزمایش اشعه ایکس را پیشنهاد دهد که کلسیم و سایر مواد معدنی موجود در استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش تراکم استخوان نامیده می‌شود.
برای زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله، متخصصان اغلب ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز را از طریق غذا یا مکمل‌ها توصیه می‌کنند. این مقدار برای زنان ۵۱ سال و بالاتر به ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد.
دوز روزانه ایده‌آل ویتامین D هنوز مشخص نیست. یک نقطه شروع خوب ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) در روز، از طریق غذا یا مکمل‌ها است. اگر سطح ویتامین D خون شما پایین باشد، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است مقادیر بالاتری را پیشنهاد کند.
درمان جایگزینی هورمون
هورمون درمانی هورمون‌هایی را که تخمدان‌های شما تولید نمی‌کنند به بدن شما می‌دهد. ممکن است شامل مصرف فقط استروژن یا مصرف استروژن و پروژسترون باشد. هورمون درمانی می‌تواند به کاهش علائم مانند تعریق شبانه و خشکی واژن کمک کند. همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان و سایر بیماری‌هایی که این بیماری می‌تواند ایجاد کند را کاهش می‌دهد. ارائه دهنده خدمات درمانی شما ممکن است هورمون درمانی را به روش‌های مختلفی مانند قرص، کرم، ژل، پچ یا حلقه واژن تجویز کند.
اگر هورمون درمانی را شروع کنید، درمان را تا سنی که یائسگی طبیعی معمولاً شروع می‌شود (51 تا 52 سالگی) ادامه خواهید داد. در مورد مزایا و خطرات با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که برای شما مناسب است.
علاوه بر هورمون درمانی ، سایر درمان‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
مصرف کلسیم و ویتامین D برای کمک به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان.
ورزش منظم، وزنه‌برداری (برای سلامت استخوان‌ها) و حفظ وزن سالم.
بررسی گزینه‌های درمان ناباروری در صورت تمایل به افزایش تعداد اعضای خانواده.
اگر نمی‌خواهید باردار شوید، حتماً در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری با پزشک خود صحبت کنید.
پیشگیری از نارسایی اولیه تخمدان
معمولاً نمی‌توان از نارسایی اولیه تخمدان جلوگیری کرد. با این حال، زنانی که در معرض خطر بیشتری برای نارسایی اولیه تخمدان هستند، در صورت تمایل به بچه‌دار شدن، می‌توانند حفظ باروری را انتخاب کنند. اگر نگران نارسایی اولیه تخمدان هستید، با پزشک خود صحبت کنید.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
آگاهی از اینکه به نارسایی اولیه تخمدان مبتلا هستید، ممکن است از نظر احساسی دردناک باشد. اما با درمان مناسب و مراقبت از خود، می‌توانید انتظار یک زندگی سالم را داشته باشید.
درباره راه‌های دیگر بچه‌دار شدن اطلاعات کسب کنید. اگر می‌خواهید به خانواده خود اضافه کنید، با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی در مورد گزینه‌های خود صحبت کنید. به عنوان مثال، می‌توانید به لقاح آزمایشگاهی با استفاده از تخمک‌های اهدایی فکر کنید. یا می‌توانید کودکی را به فرزندی بپذیرید.
با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد بهترین گزینه‌های کنترل بارداری صحبت کنید. درصد کمی از افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان در صورت داشتن رابطه جنسی بدون کاندوم باردار می‌شوند. اگر نمی‌خواهید باردار شوید، به استفاده از روش‌های کنترل بارداری فکر کنید.
استخوان‌های خود را قوی نگه دارید. رژیم غذایی غنی از کلسیم داشته باشید. تمرینات تحمل وزن مانند پیاده‌روی و تمرینات قدرتی برای بالاتنه خود انجام دهید. و سیگار نکشید. از تیم مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید که آیا به مکمل‌های کلسیم و ویتامین D نیاز دارید یا خیر.
چرخه قاعدگی خود را پیگیری کنید. اگر در حین هورمون درمانی که باعث می‌شود چرخه ماهانه داشته باشید، پریود نشدید، آزمایش بارداری انجام دهید.
کنار آمدن و حمایت
اگر به بارداری‌های آینده امیدوار بودید، ممکن است پس از فهمیدن اینکه نارسایی اولیه تخمدان دارید، احساس عمیقی از فقدان داشته باشید. این احساس حتی اگر قبلاً زایمان کرده باشید نیز می‌تواند رخ دهد. اگر احساس می‌کنید که مشاوره به شما در کنار آمدن با این شرایط کمک می‌کند، برای درمان به یک مشاور مراجعه کنید.
با شریک زندگی خود روراست باشید. با او صحبت کنید و به حرف‌هایش گوش دهید. احساسات خود را در مورد این تغییر ناگهانی در برنامه‌هایتان برای بزرگ کردن خانواده به اشتراک بگذارید.
گزینه‌های خود را بررسی کنید. اگر فرزندی ندارید و فرزند می‌خواهید، یا اگر فرزندان بیشتری می‌خواهید، به دنبال راه‌های دیگری برای گسترش خانواده خود باشید. می‌توانید به گزینه‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی با استفاده از تخمک‌های اهدایی یا فرزندخواندگی فکر کنید.
حمایت دریافت کنید. صحبت با دیگران که با چالش مشابهی روبرو هستند، ممکن است مفید باشد. می‌توانید در دوران سردرگمی و شک، بینش و درک کسب کنید. از یکی از اعضای تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد گروه‌های حمایتی ملی یا محلی بپرسید. یا به دنبال یک انجمن آنلاین به عنوان دریچه‌ای برای احساسات و منبع اطلاعات خود باشید. همچنین به مشاوره با یک درمانگر فکر کنید. این ممکن است به شما کمک کند تا با شرایط جدید خود و معنای آن برای آینده‌تان سازگار شوید.
به خودتان زمان بدهید. ممکن است مدتی طول بکشد تا با نارسایی اولیه تخمدان کنار بیایید. در این مدت، از خودتان مراقبت کنید. خوب غذا بخورید، ورزش کنید و به اندازه کافی استراحت کنید.
سخن پایانی
نارسایی اولیه تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌های شما زودتر از ۴۰ سالگی از کار می‌افتند. این بیماری می‌تواند علائم ناراحت‌کننده‌ای ایجاد کند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان یا بیماری قلبی را افزایش دهد.
شنیدن اینکه شما این بیماری را دارید می‌تواند دشوار باشد و طبیعی است که در مورد تشخیص خود احساساتی داشته باشید، به خصوص اگر امیدوار بودید باردار شوید. با درمان و حمایت مناسب، می‌توانید به زندگی سالم خود ادامه دهید. نگرانی‌های خود را با پزشک خود در میان بگذارید و برای کنار آمدن با این شرایط به شریک زندگی، خانواده و دوستان خود تکیه کنید.