همچنین بیماری‌های مغزی انواع مختلفی دارد، از آسیب‌ها و عفونت‌ها گرفته تا تومورهای مغزی و زوال عقل. این بیماری‌ها می‌توانند بر توانایی شما در عملکرد و انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارند. نتایج بسته به نوع بیماری مغزی، محل و شدت بیماری بسیار متفاوت است.
مغز شما مرکز کنترل بدن شماست. رشد، نمو و عملکردهای بدن را تنظیم می‌کند. تمام افکار، احساسات و اعمال شما از آنجا شروع می‌شوند.مغز شما بخشی از سیستم عصبی شماست. شبکه‌ای از اعصاب، سیگنال‌هایی را از بدن و دنیای بیرون به نخاع و مغز شما منتقل می‌کند. مغز شما سیگنال‌ها را پردازش کرده و پاسخ‌ها را از طریق نخاع و اعصاب شما ارسال می‌کند.
طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و اختلالات بر مغز شما تأثیر می‌گذارند. آنها می‌توانند رفتار، شخصیت و توانایی فرد در پردازش اطلاعات و عملکرد را تغییر دهند. بسیاری از بیماری‌های مغزی بر ظرفیت فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر می‌گذارند.
انواع بیماری‌های مغزی
انواع مختلفی از جمله صدها بیماری نادر مغزی وجود دارد. دسته بندی کلی بیماری‌های مغزی عبارتند از:
√ بیماری‌های خودایمنی مغز
بیماری‌های خودایمنی مغز زمانی رخ می‌دهند که سیستم دفاعی بدن شما به بخشی از مغز شما حمله می‌کند و آن را با یک مهاجم اشتباه می‌گیرد. بیماری ام اس (MS) برجسته‌ترین این بیماری‌ها است. سلول‌های عصبی مانند سیم‌های برق، دارای عایقی هستند که آنها را می‌پوشاند. بیماری ام اس به این عایق در مغز، نخاع و اعصابی که به چشمان شما می‌روند حمله می‌کند. بیماری‌های خودایمنی مغزی کمتر شایعی وجود دارند که از ام اس تقلید می‌کنند. بیماری‌های دیگری مانند آنسفالیت خودایمنی وجود دارند که مغز شما را تحریک می‌کنند و باعث گیجی و حرکات غیرارادی می‌شوند.
√ صرع
صرع تمایل به تشنج است. تشنج یک طوفان الکتریکی در مغز شماست که معمولاً با هوشیاری تداخل می‌کند و باعث تشنج (حرکات کنترل نشده) می‌شود. برخی از تشنج‌ها می‌توانند نامحسوس باشند یعنی فقط باعث تاری هوشیاری یا حرکات کنترل نشده یک قسمت از بدن شما می‌شوند.
√ عفونت‌ها
عفونت‌ها زمانی رخ می‌دهند که انواع مختلف میکروب‌ها به مغز یا پوشش‌های محافظ آن حمله می‌کنند. مننژیت زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش‌های محافظ شما آلوده می‌شوند. این بیماری اغلب باعث سردرد، گیجی و سفتی شدید گردن می‌شود. گاهی اوقات، برای تشخیص اینکه کدام میکروب باعث عفونت شده است، انجام آزمایش مایع نخاعی ضروری است تا آنتی‌بیوتیک‌های مناسب تجویز شوند.
√ بیماری روانی
اختلالات روانی، رفتاری و عاطفی می‌توانند کیفیت زندگی و توانایی عملکرد فرد را کاهش دهند. انواع اصلی عبارتند از:
اضطراب
اختلال دوقطبی
افسردگی
اختلال استرس پس از سانحه
اسکیزوفرنی
روانپزشکان و روانشناسان عموماً بیماری‌های روانی را درمان می‌کنند. اگر مغز شما یک کامپیوتر بود (و از برخی جهات، هست)، ذهن شما مانند برنامه‌ای بود که در آن اجرا می‌شود. به عبارت دیگر، ذهن شما “سیستم عامل” مغز شماست. روانپزشکان و روانشناسان مانند برنامه‌نویسان کامپیوتر هستند که سعی می‌کنند بفهمند چرا این برنامه به جای اینکه آنطور که باید کار کند، باعث ناراحتی می‌شود.
اغلب، درمان شامل دارو و روان‌درمانی می‌شود. افراد گاهی اوقات در مراجعه به متخصص سلامت روان مردد هستند. اما نباید اینطور باشد. بیماری روانی از هر 5 بزرگسال، 1 نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
√ بیماری‌های عصبی – تخریبی مغز
اختلالات عصبی-تخریبی اغلب به دلیل تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی در مغز شما ایجاد می‌شوند. این اختلالات شامل بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و ALS (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک) و بسیاری دیگر هستند و اغلب به آرامی پیش رونده هستند و در تفکر، حافظه، حرکت یا ترکیبی از این موارد اختلال ایجاد می‌کنند. این اختلالات در افراد مسن شایع‌تر هستند. برخی از آنها در خانواده‌ها ارثی هستند.
♣ در مورد بیماری آلزایمر بیشتر بدانید.
√ اختلالات عصبی – تکاملی
اختلالات عصبی-تکاملی بر رشد و نمو مغز شما تأثیر می‌گذارند و معمولاً توسط متخصصان مغز و اعصاب کودکان تحت مراقبت قرار می‌گیرند. متخصصان ژنتیک پزشکی ممکن است تعیین کنند که آیا یک اختلال احتمالاً ارثی است یا خیر. در صورت ارثی بودن، آنها مشاوره خانوادگی ارائه می‌دهند. تعداد زیادی از اختلالات عصبی-تکاملی وجود دارد، از جمله:
اختلال بیش فعالی کمبود توجه
اختلال طیف اوتیسم
نارساخوانی
√ سکته مغزی
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که رگ خونی که مواد مغذی مورد نیاز مغز شما را تأمین می‌کند، مسدود شود یا در موارد کمتری پاره شود. در هر صورت، اثرات آن ناگهانی است. سکته مغزی به بخشی از مغز شما آسیب می‌رساند. این می‌تواند منجر به مشکلاتی در گفتار، درک، بینایی، قدرت، حس یا هماهنگی شود. اگر بخش کافی از مغز شما توسط یک یا چند سکته مغزی آسیب ببیند، می‌تواند باعث زوال عقل شود. گاهی اوقات، تشنج به دلیل سکته مغزی رخ می‌دهد.
√ آسیب‌های مغزی تروماتیک
آسیب‌های مغزی تروماتیک شامل ضربه مغزی و آسیب‌های جدی‌تر مغزی مانند زخم‌های ناشی از گلوله است. آسیب مغزی ممکن است به دلیل سقوط، تصادفات رانندگی، آسیب‌های ورزشی یا خشونت خانگی (از جمله کودک آزاری) رخ دهد. ضربه مکرر به سر می‌تواند باعث ایجاد جای زخم در مغز شود که منجر به انسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE) می‌شود. جراحان مغز و اعصاب ممکن است از آسیب‌های نافذ و خونریزی مراقبت کنند. روانشناسان، روانپزشکان و گفتاردرمانگران ممکن است برای مشکلات رفتاری و تفکر پس از آسیب‌های مغزی مشاوره شوند. متخصصان مغز و اعصاب اغلب از مجروحان نیز مراقبت می‌کنند.
√ تومورها
تومورهای مغزی می‌توانند زمانی ایجاد شوند که سرطان از سایر قسمت‌های بدن شما مانند ریه، سینه یا روده بزرگ شما گسترش یابد. یا می‌توانند در خود بافت مغز یا پوشش‌های آن تشکیل شوند.
برخلاف تومورهایی که از سایر نقاط بدن شما پخش می‌شوند، تومورهایی که در خود مغز یا پوشش‌های مغز ایجاد می‌شوند، اگر به آرامی رشد کنند و به بافت مغز اطراف حمله نکنند، خوش‌خیم در نظر گرفته می‌شوند. اگر به سرعت رشد کنند و به بافت مغز اطراف حمله کنند، بدخیم در نظر گرفته می‌شوند.
آستروسیتوما یک تومور شایع است که از خود مغز شما ناشی می‌شود. مننژیوم یک تومور شایع است که از پوشش‌های مغز شما ناشی می‌شود.
بیماری‌های مغزی چقدر شایع هستند؟
بیماری‌های مغزی افراد زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما میزان بروز بیماری‌های مختلف بسیار متفاوت است. به عنوان مثال، در ایالات متحده:
بیماری آلزایمر بیش از 6 میلیون نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اختلال طیف اوتیسم در حدود 1 نفر از هر 44 کودک رخ می‌دهد.
تومورهای مغزی و سایر سرطان‌های سیستم عصبی نسبتاً نادر هستند و 1.3٪ از کل سرطان‌ها را تشکیل می‌دهند.
صرع 1.2٪ از جمعیت، از جمله 3 میلیون بزرگسال و 470،000 کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مننژیت به دلیل استفاده گسترده از واکسن مننژیت نادر است. در سال 2019، تنها 371 مورد گزارش شد.
بیماری روانی بسیار شایع است و از هر 5 بزرگسال 1 نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ام اس بیماری است که تقریباً 1 میلیون نفر با آن زندگی می‌کنند.
سکته مغزی هر ساله در تقریباً 800،000 نفر رخ می‌دهد.
آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه باعث بیش از 220،000 بستری در بیمارستان در سال 2018 شد.
چه چیزی باعث بیماری‌های مغزی می‌شود؟
برخی از علل و عوامل خطر رایج بیماری‌های مغزی عبارتند از:
سموم و تشعشعات محیطی: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی سمی و تشعشعات ممکن است خطر ابتلا به برخی از بیماری‌های مغزی مانند تومورهای مغزی را افزایش دهد.
ژنتیک: برخی ژن‌ها و جهش‌های ژنتیکی می‌توانند باعث ایجاد یا افزایش خطر بسیاری از بیماری‌های مغزی شوند. محققان ژن‌ها یا جهش‌های خاصی را که در تومورهای مغزی، صرع، اختلالات عصبی، اختلالات عصبی-رشدی و بیماری‌های روانی نقش دارند، شناسایی کرده‌اند. ژن‌های ایجاد کننده بیماری ممکن است در خانواده‌ها ارثی باشند یا خود به خود رخ دهند.
عملکرد سیستم ایمنی: بیماری‌های خودایمنی مغز زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی بدن شما به سلول‌های دیگر بدن شما حمله می‌کند.
عفونت‌ها: باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر ارگانیسم‌ها باعث بیماری‌های مغزی مانند مننژیت می‌شوند.
آسیب‌ها: تصادفات و جراحات باعث بیشتر آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه می‌شوند. آسیب به مغز شما همچنین می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌های مغزی مانند صرع و بیماری آلزایمر را افزایش دهد.
انتخاب سبک زندگی ناسالم: رژیم غذایی نامناسب، عدم ورزش، سیگار کشیدن و مصرف الکل با سکته مغزی و بیماری آلزایمر مرتبط هستند. ارائه دهندگان خدمات درمانی مطمئن نیستند که چرا برخی از انواع بیماری‌های مغزی رخ می‌دهند. به عنوان مثال، حدود ۶۰٪ از موارد صرع هیچ علت شناخته شده‌ای ندارند (ایدیوپاتیک). محققان به طور فعال در حال بررسی بیماری‌های مغزی هستند تا علل و نحوه درمان آنها را بهتر درک کنند.
علائم بیماری مغزی
مغز شما تمام عملکردهای بدن شما را کنترل می‌کند. اگر مغز شما آسیب دیده یا بیمار باشد، هر یک از این عملکردها بسته به نوع، محل و شدت بیماری می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد. ممکن است علائم عمومی مانند موارد زیر را تجربه کنید:
تب
سردرد
تهوع و استفراغ
تشنج
بیهوشی
بیماری‌های مغزی همچنین ممکن است به صورت تغییراتی در موارد زیر ظاهر شوند:
تعادل
رفتار
تنفس
هماهنگی
تمرکز
حافظه
خلق و خو
حرکت
شخصیت
حس‌های فیزیکی
گفتار
قدرت
بلع
بینایی
در صورت شک، با ارائه دهنده خدمات درمانی خود تماس بگیرید.
بیماری‌های مغزی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
مهم‌ترین گام در تشخیص، شرح حال و معاینه فیزیکی است. در طول معاینه فیزیکی، تأکید بر معاینه عصبی است. این معاینه شامل آزمایش‌های حرکتی، حسی، رفلکس و تفکر است. یافته‌های این معاینه، آزمایش‌های دیگری را که ممکن است لازم باشد، مشخص می‌کند.
سایر آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بیوپسی: ارائه‌دهنده خدمات درمانی شما نمونه کوچکی از بافت را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی جمع‌آوری می‌کند. بیوپسی‌ها به تعیین سرطانی یا غیرسرطانی بودن تومور مغزی کمک می‌کنند.
آزمایش‌های تشخیصی: این آزمایش‌ها می‌توانند شامل الکتروانسفالوگرام برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز شما باشند. آزمایش پتانسیل‌های برانگیخته، انتقال سیگنال‌های عصبی به مغز شما را ارزیابی می‌کند.
آزمایش‌های تصویربرداری: سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و پت اسکن تصاویر دقیقی از مغز شما ارائه می‌دهند. آنها می‌توانند فعالیت مغز و نواحی بیماری یا آسیب را تشخیص دهند.
آزمایش‌های آزمایشگاهی: آزمایش خون، ادرار، مدفوع یا مایع نخاعی می‌تواند به ارائه‌دهنده خدمات درمانی شما کمک کند تا بفهمد چه چیزی ممکن است باعث علائم شما شود. آزمایش ژنتیک می‌تواند جهش‌های ژنی شناخته شده برای ایجاد برخی از بیماری‌های مغزی را شناسایی کند.
آزمایش‌های عملکرد ذهنی: شما این آزمایش‌ها را روی کاغذ یا روی کامپیوتر انجام می‌دهید. این معاینات به پزشک شما اجازه می‌دهد تا حافظه، تفکر و توانایی‌های حل مسئله شما را ارزیابی کند.
معاینه عصبی: پزشک شما تغییرات در تعادل، هماهنگی، شنوایی، حرکت چشم، گفتار و رفلکس‌های شما را بررسی خواهد کرد.
درمان بیماری‌های مغزی
درمان با توجه به نوع اختلال متفاوت است.
∼برخی از اختلالات قابل درمان هستند به عنوان مثال، مصرف آنتی‌بیوتیک برای مننژیت یا برداشتن تومور.
∼برخی دیگر قابل درمان هستند، اما درمان قطعی نمی‌شوند مانند مصرف دارو برای کنترل علائم بیماری پارکینسون یا جلوگیری از تشنج.
∼همچنین برخی دیگر باید با شرایط وفق داده شوندمانند استفاده از عصا یا واکر برای مقابله با برخی از اختلالات تعادل.</p>
درمان‌هایی که ارائه دهنده خدمات درمانی شما ممکن است استفاده کند عبارتند از:
مشاوره و درمان شناختی رفتاری برای مدیریت نگرانی‌های سلامت روان و ارائه حمایت عاطفی.
رژیم غذایی، ورزش و مدیریت استرس برای بهبود علائم برخی از بیماری‌ها مانند آلزایمر و ام اس و جلوگیری از عود سکته مغزی.
داروهایی برای درمان بیماری و مدیریت علائم
جراحی اندوواسکولار کم تهاجمی برای ترمیم رگ خونی پاره شده
فیزیوتراپی، کاردرمانی یا گفتاردرمانی برای بازیابی توانایی‌های از دست رفته
استراحت برای کمک به بهبود مغز
جراحی برای متوقف کردن خونریزی داخلی، برداشتن تومور مغزی یا جلوگیری از تشنج‌های صرعی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درمان زودهنگام آسیب‌ها و بیماری‌های مغزی ضروری است. از پزشک خود بخواهید هرگونه آسیب سر، حتی آسیب‌های جزئی، را بررسی کند. همچنین، در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرمعمول در موارد زیر، به پزشک خود اطلاع دهید:
رفتار، خلق و خو یا شخصیت
حافظه و توانایی تمرکز
عملکرد فیزیکی، از جمله حرکت، تعادل و هماهنگی
گفتار
بینایی
در صورت مشاهده هرگونه علائم هشدار دهنده سکته مغزی، با اورژانس تماس بگیرید. این علائم معمولاً بدون درد هستند و باعث تغییرات ناگهانی مانند موارد زیر می‌شوند:
تغییر گفتار (لکنت زبان یا گیجی) یا مشکل در درک دیگران
مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم
سردرد
از دست دادن تعادل، هماهنگی یا توانایی راه رفتن
ضعف یا بی‌حسی در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک طرف
پیشگیری
یک رژیم غذایی و فعالیت سالم، همراه با کنترل بیماری‌های پزشکی (مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا) و اطمینان از واکسینه شدن در برابر عفونت‌های مغز و سیستم عصبی می‌تواند از بیماری‌های قابل پیشگیری مغزی جلوگیری کند.
در اینجا چند دستورالعمل کلی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قابل پیشگیری مغزی را کاهش دهد:
اتخاذ یک سبک زندگی سالم. این شامل یک رژیم غذایی سالم برای قلب، ورزش منظم، ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل و کاهش استرس است.
اجتناب از قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ایکس و سایر منابع تابش
اطمینان از اینکه شما و عزیزانتان در برابر مننژیت باکتریایی واکسینه شده‌اید
دانستن علائم هشدار دهنده سکته مغزی و مراجعه فوری به پزشک اورژانسی
مدیریت بیماری‌های مزمن مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و چاقی
کاهش خطر ضربه به سر با جلوگیری از افتادن، بستن کمربند ایمنی و استفاده از کلاه ایمنی هنگام دوچرخه‌سواری یا ورزش‌های تماسی
فعال ماندن از نظر ذهنی و اجتماعی
خلاصه
انواع مختلفی از بیماری‌های مغزی وجود دارد. برخی از آنها کاملاً رایج هستند، در حالی که برخی دیگر فقط در چند صد نفر در سال رخ می‌دهند. پزشک شما، شما را از نزدیک ارزیابی می‌کند تا علت علائم شما را مشخص کند و یک برنامه درمانی شخصی‌سازی شده ارائه دهد. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دچار آسیب یا بیماری مغزی شده‌اید، دستورالعمل‌های پزشک خود را برای درمان و مدیریت طولانی مدت دنبال کنید. درمان، داروها، تغییرات سبک زندگی و حمایت مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی کاملی داشته باشید.